Osmanlı Islahat
Osmanlı İmparatorluğu, Kanuni Sultan Süleyman'ın hükümdarlığının son yıllarından itibaren bir dağılma dönemine girmiştir. On sekizinci yüzyıldan itibaren Batı medeniyetinin etkisiyle Osmanlı Devleti'nde bazı reform hareketlerinin yapıldığı görülmektedir. On sekizinci yüzyılın sonlarında başlayan reform hareketlerinin merkezinde, birbirini izleyen askeri yenilgilerin ürettiği şüpheler var. Bu nedenle askerlik hizmeti alanında ilk girişimlerde bulunuldu.
Nizami Cedit
Reform hareketinin başlangıcında III. Selim yerini alıyor. III. Selim, 1789-1807 yılları arasındaki hükümdarlığı sırasında yeniçerileri ortadan kaldırmak, ulemanın etkisini kırmak ve Osmanlı devletini Batı medeniyeti seviyesine getirmek için çaba gösterdi. Tüm bu yeni hareketlere geniş anlamda "Yeni Düzen", Düzen Düzeni denir.
Bu dönemde yapılan iki yenilik dikkat çekicidir. Biri Batı düzeninde "Nizami Cedit" adlı yeni bir ordunun oluşturulması, diğeri ise devlet yönetimine "rıza" yönteminin getirilmesi. III. Selim, kamu işlerinin yürütülmesinde başkanlığında toplanmaya çağırdığı "parlamento istişareleri" ile seçkin devlet adamlarının görüş ve görüşlerinin ele alınmasının yolunu açtı. Danışmanlık yönteminin kamu idaresine girişi, “meşru” yönetişim lehine bir dönüm noktası olarak görülebilir.
Tapu İttifak nedir?
Geleneksel Cedide'lerine Karşı Çıkanlar, III. Selim'i deviren IV. Mustafa'yı öldürdüler. Böylece bakıcılar kısa da olsa işe geri döndüler. Alemdar Mustafa Paşa İstanbul'a gidiyor, IV. Mustafa'nın yerine II. III.Mahmut'un tahta çıkışı ile. Selim döneminde başlayan reform hareketleri canlandı.
II. Mahmut'un tahta geçmesinden sonra Alemdar Mustafa Paşa önderliğinde imzalanan Senedi İttifak (1808), anayasacılık hareketleri açısından önemli bir belge oldu. Tasarı İttifakı, bir yandan Sultan'ın yetkilerini sınırlayan, diğer yandan Yana'ya yetki veren, diğer yandan bu yetkileri Sultana veren bir belgedir.
Sadrazam Ayan ve Beyler başkanlığındaki görüşmelerin ardından, Alemdar Mustafa Paşa liderliğinde devlet merkezine davet edilen ve önde gelen devlet isimlerinin katılımıyla Senedi İttifak adında bir yasal belge oluşturuldu. Kısacası Senedi İttifak, fiili bölge hükümdarları olan yang olarak bilinen ayan beyleri ile padişah arasında iktidar paylaşımı konusunda bir tür hukuken ikili siyasi anlaşmadır.
Bu belgenin iki özelliği var: Birincisi padişahın "taraf" ı bir parti olarak tanıması, kendisiyle sınırlı da olsa iktidarı paylaşacak olması, ikincisi ise bağımsızlığını sultana dayatmasıdır. Belge, II. Mahmut, Anadolu ve Rumeli karşısında gücünün sınırlanmasını kabul etti. Bu nedenle Senedi İttifak, "meşru" yönetimin ilk belgesi olarak kabul edilebilir.
II. Mahmut dönemine ait bazı reformlar şu şekilde sıralanabilir:
a) Askeri alanda Yeniçerilerin merkezi kaldırıldı ve Asakiri Mansurei Muhammedie adı altında Batı düzeninin ordusu oluşturuldu. Böylelikle reformların seyri ivme kazanmaya başladı ve muhafazakar güç ortadan kaldırıldı.
b) Hukuk düzeninde bir takım yenilikler getirilmiş, özgürlükler alanında sıkı çalışma ve müsadere kaldırılmış, mülkiyet temel bir hak olarak kabul edilmiş, kapsamı genişletilmiş ve korunmuştur. Bu arada vergi eşitliği ilkesi hukuk düzenine dahil edildi.
c) Danışmanlık yöntemine bu dönemde devam edilmiştir. Önem, parlamento veya konseylerde tartışıldıktan sonra devlet işleri kararına verildi. Bunun için Meclis oluşturuldu ve bu örgütler padişahın yetkisine girdi. Burası Meclisi Ahkamı, Darı urarası Babı Ali ve Darı urarası Askeri Adliyesi. Bunlar, devletin yaşamında önemli rol oynayan kuruluşlardır. Bir yargı kurumu olan Meclisi Ahkamı Adliye, padişahın kanun hazırlamasına yardımcı olan bir kurumdu, Darı rası Babı Ali idari teşkilatla, Darı rası Askerliği ise askerlik sahasındaydı.
d) Bu dönemde, Batı örneğine göre, padişahın yürütme koluna yardım sağlamak için bakanlıklar oluşturuldu. Sadrazamlık sıfatı Başbakanlığa dönüştürüldü ve Başbakan bakanlıklar arasında işbirliği ve mutabakat sağlanarak şeref yeri oldu.
